Onderzoek: Peel en Maas zit aan grens draagkracht voor huisvesting arbeidsmigranten

Het aantal arbeidsmigranten in de gemeente is de afgelopen jaren flink toegenomen. In 2022 werkte één op de vijf werknemers in Peel en Maas als arbeidsmigrant, voornamelijk afkomstig uit Polen, Roemenië en Bulgarije. De meesten zijn actief in de agrarische sector, logistiek en industrie. Hun aanwezigheid is van groot belang voor lokale bedrijven, maar roept ook vragen op over de druk op voorzieningen en de verdeling van woonlocaties over de dorpen.

De gemeente Peel en Maas telt momenteel 86 locaties met een vergunning voor tijdelijke huisvesting van arbeidsmigranten. Samen bieden die ruimte aan maximaal 4.580 personen. Dat komt neer op tien procent van het aantal inwoners, precies de bovengrens die de gemeente in 2023 in haar beleid heeft vastgelegd. Twee grootschalige locaties, in Maasbree en Baarlo, worden op dit moment niet gebruikt voor arbeidsmigranten. De locatie in Maasbree huisvest tijdelijk asielzoekers.

De meeste locaties bevinden zich bij agrarische bedrijven in het buitengebied, met gemiddeld tot veertig bewoners per locatie. Binnen de dorpskernen geldt een grens van maximaal acht personen per pand. Grote bedrijven kunnen in uitzonderingsgevallen tot tweehonderd mensen huisvesten, mits zij kunnen aantonen dat zij deze arbeidskrachten daadwerkelijk nodig hebben.

De verdeling van huisvestingsplekken over de dorpen is ongelijk. Maasbree heeft met 1.593 bedden de grootste concentratie, gevolgd door Meijel met 670 bedden en Helden met 402. In sommige kleinere dorpen, zoals Egchel en Grashoek, wonen relatief veel arbeidsmigranten in verhouding tot het aantal inwoners. In Baarlo betreft het twaalf procent en in Meijel tien procent van het inwonertal. In andere kernen is het aandeel kleiner. De spreiding hangt samen met de ligging van bedrijven en beschikbare huisvestingslocaties.

De onderzoekers brachten de afstand tussen woonlocaties en basisvoorzieningen zoals winkels, zorg en vrijetijdsbesteding in kaart. De meeste voorzieningen liggen in de grotere dorpen Panningen, Maasbree en Meijel. Grotere huisvestingslocaties liggen vaak buiten de bebouwde kom, waardoor bewoners verder moeten reizen voor dagelijkse boodschappen of een bezoek aan de huisarts. De meeste voorzieningen bevinden zich binnen een straal van enkele kilometers, en sommige huisvesters bieden vervoer aan. Op het terrein van de grootste locatie in Maasbree is zelfs een eigen supermarkt aanwezig.

Arbeidsmigranten die zich blijvend in Peel en Maas hebben gevestigd, geven aan zich thuis te voelen in de gemeente. Ze werken, hebben gezinnen gesticht en hun kinderen gaan naar school. Toch ervaren zij ook obstakels, vooral bij het vinden van een vaste woning. De huizenmarkt is krap en duur, waardoor het lastig is om door te stromen van tijdelijke logies naar een regulier huur- of koophuis.

Ook de toegang tot zorg levert problemen op. De deelnemers aan het onderzoek waarderen de specialisten en kinderopvang, maar zijn ontevreden over de huisartsenzorg. Ze ervaren een afstandelijke benadering en vinden het moeilijk om medische hulp te krijgen. Sommigen zoeken daarom nog zorg in hun thuisland. Verder speelt taal een belangrijke rol: het niet beheersen van het Nederlands leidt tot misverstanden op het werk en in het contact met instanties. De gemeente ondersteunt met taallessen en taalcafés, maar het aanbod is versnipperd en niet altijd op werktijden afgestemd.

Kortverblijvende arbeidsmigranten, de zogenoemde shortstay-groep, gaven via een vragenlijst aan voornamelijk in Maasbree te wonen en meestal via een uitzendbureau te werken. De meesten zijn tevreden over hun werk en woonlocatie, maar veel van hen weten niet waar ze terecht kunnen met vragen over zorg, onderwijs of integratie. Meer dan de helft kende bijvoorbeeld het informatiepunt voor arbeidsmigranten in Panningen niet.

Conclusie van het onderzoek is dat het aantal arbeidsmigranten in de door de gemeente vergunde locaties voor tijdelijk verblijf niet voor een grote druk op de voorzieningen zorgt.

Uit gesprekken met vertegenwoordigers van voorzieningen komen de volgende punten naar voren.

Een betere spreiding van huisvestingslocaties:

Nieuwe initiatieven zouden evenwichtiger over de gemeente verdeeld moeten worden, zodat de druk niet te hoog wordt in enkele dorpen zoals Maasbree en Meijel.

Meer persoonlijke begeleiding en informatievoorziening:

Arbeidsmigranten hebben behoefte aan duidelijkheid over regels, zorg en taalonderwijs. De gemeente kan investeren in laagdrempelige informatiepunten en meertalige communicatie, bijvoorbeeld via coaches of contactpersonen die de taal spreken.

Stimuleren van taal en participatie:

Taalcursussen en ontmoetingsplekken dragen bij aan integratie, maar moeten beter worden afgestemd op de werktijden van arbeidsmigranten. Werkgevers kunnen hierbij een actieve rol spelen.

Doorstroom naar reguliere woningen bevorderen:

Arbeidsmigranten die zich langer willen vestigen, zouden meer kansen moeten krijgen om door te stromen naar reguliere huur- of koopwoningen. Dat vraagt om samenwerking met woningcorporaties en werkgevers.

Goede afstemming tussen beleid en praktijk:

Bij nieuwe vergunningen moet beter worden gekeken naar de bereikbaarheid van voorzieningen, de leefbaarheid voor omwonenden en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van werkgevers en huisvesters.

Het onderzoek kwam voort uit een motie van de gemeenteraad uit oktober 2023, waarin werd gevraagd om de draagkracht van Peel en Maas te onderzoeken. Het college van burgemeester en wethouders wil binnenkort met de gemeenteraad in gesprek over de gevolgen van het onderzoek. Daarbij wil het college bespreken of de uitkomsten aanleiding geven om het huidige huisvestingsbeleid aan te passen. Onderwerpen die op tafel komen zijn de tienprocentsnorm, de afstand van 250 meter tussen huisvestingslocaties en de vraag hoe om te gaan met vergunde locaties die nog niet in gebruik zijn. Ook geeft het college aan dat enkele ondernemers aangeven in de knel te komen doordat zij geen huisvesting voor hun personeel kunnen realiseren.